“Smartfonlar – memleketine qarşı bir silâ”. Qırımda “ucüm” ve Rusiye arbiyleriniñ fotoresimlerini daa sert cezalaycaqlar. Neler ola?

Rusiye kontrolindeki Qırım parlamenti Rusiye Federatsiyasınıñ arbiy obyektleri ve Ukrayina Mudafaa küçleri tarafından yapılğan darbe aqibetleriniñ foto ve videoları içün para cezalarını arttırmaq niyetinde. Qırımnıñ Z-toplulığı daa sert cevap bermege çağıra, qırımlılarğa ise arbiyler yerine “Yaltanıñ yalı kenarında nehllerni çıqarmağa” tevsiye etile. Qırımda neler ola ve ne beklemek kerek, Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde tarif etemiz.

Rusiye Federatsiyası kontrolindeki Qırım akimiyeti Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsınıñ ordusı içün menfiy olğan aqibetleri aqqında malümatnıñ açıq irişüvde peyda olmasını sıñırlamağa tırışa. O, Rusiye qanunları seviyesinde “istenilmegen” foto ve videolarnıñ yasağını teşebbüs etmege tırıştı. Amma Moskva bu teşebbüske qoltutmağan soñ, regional seviyede yasaq oldı.

“Vicdan er keste uyanmay”

Rusiye kontrolindeki Qırım parlamenti Qırımda Rusiye Federatsiyasınıñ arbiy obyektleri ve Ukrayina Mudafaa quvetleriniñ olarğa qarşı darbe aqibetleriniñ fotoresim ve videolarınıñ derc etilüvi içün mesüliyet belgilegen “Memuriy uquq bozuvları” regional qanunınıñ deñişmelerini birinci oquvda tasdıqladı.

Bu deñişmelerniñ teşebbüsçisi “cemaat telükesizligi, arbiyler, müim devlet ve mahsus obyektlerniñ qoruluvını temin etmek” içün Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov ola, dep aytıla yerli Rusiye parlamentiniñ haberinde.

Qanun leyhası tasdıqlansa, kütleviy haber vastalarında ve internette, şu cümleden içtimaiy ağlarda, arbiy bölükler, mudafaa obyektleriniñ bulunğan yerleriniñ coğrafik koordinatları ve fevqulâde adiselerniñ aqibetlerine dair foto ve videolarnıñ tarqatılması içün memuriy para cezası belgilenecek: şahıslar içün üç biñden beş biñ rublege qadar, şirketler (müessise ve teşkilâtlar) içün – 50 biñden 100 biñ rublege qadar.

Malümatnıñ tarqatıluvı neticesinde ağır aqibetler olmasa ya da cinaiy mesüliyet olmağan olsa, böyle mesüliyet “tenbileyici tedbir” ola, dep qayd etti devlet quruluvı ve yerli idare parlament komitetiniñ yolbaşçısı Roman Şantayev.

Ukrayina Silâlı quvetleriniñ Rusiye arbiy obyektlerine qarşı darbe aqibetleriniñ foto ve videolarınıñ derc etilüvi “Rusiyege zarar ketire” ve bunıñ mesüliyeti olmaq Kerek, dep eminliknen ayta Rusiye Federatsiyası Devlet dumasınıñ deputatı, yedek general-mayorı Leonid İvlev.

“Bugun aman-aman er kesniñ elinde olğan zemaneviy tehnika memleketimizge qarşı ve özümizge qarşı qullanılğan bir silâ ola. Men smartfonlarnı, çeşit gacetlerni aytam, olarnıñ yardımınen çıqarıp, telegram kanalları, içtimaiy ağlarda paylaşuv yapalar, amma bir şey unutalar: er bir fotoresim ve videonıñ coğrafik koordinatları bar, uçucısıznı tüşürgen raketanıñ qaydan uçıp kelgenini, bu uçucısıznı qayd etken radiolokatsion bağ vastalarınıñ bulunğan yerini bilmege imkân bere. Bular duşmanğa yetkizile ve Qırım ve Rusiyege qarşı qullanıla. Böyle fotoresimlerni derc etip, biz memleketimizge zarar ketiremiz. Bunıñ mesüliyeti olacaqmı? Olmalı! Çünki er kesniñ vicdanı uyanmay”, – dep ayttı o, Aqmescitte noyabrde keçirilgen matbuat konferentsiyasında.

“Fotoresim içün ceza – beş biñ, C-400 sisteması ise beş milliard tuta”

Qomşu Rusiyede böyle foto ve videolarnı paylaşuv yasağı yoq. Amma böyle yasaqlarnı yerli akimiyetler qabul ete. Leonid İvlevniñ malümatına köre, bugünki künde Rusiye regionlarınıñ üçte biri böyle mesüliyetni belgiledi.

Kreml Ukrayina Silâlı quvetleriniñ Rusiye obyektlerine qarşı darbe aqibetleriniñ derc etilüvi içün cinaiy mesüliyetni kirsetmek ğayesine qoltutmadı.

Qırımnıñ Z-toplulığı bu yasaq bütün memlekette olmalı ve cinaiy mesüliyet taşımalı, dep tüşüne.

Qırımnıñ Rusiye parlamenti “Memuriy uquq bozuvları” qanunınıñ bütün deñişmelerini qabul etse, onıñ yerine ketirilüvini yerli akimiyet ve uquq qoruyıcılar temin etecek. Amma yasaqlanğan foto ve videolarnı Rusiye sakinleri derc etse, olarnıñ taqip etilüvinde ardı-sıralıq printsipi sebebinden problemler ola bile, dep qayd ete Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı cenkiniñ tarafdarları.

Olar bu saada mesüliyetniñ arttırılması “qırımlılarnıñ şuurına baruvnı arttıracaq”, dep ümüt ete.

“Qanun felsefesi para cezalarından degil, qırımlılarnıñ şuurına baruvnı arttırmaqtan ibaret. Qanunda şirketler içün (foto ve videonıñ derc etilüvi içün – QA) para cezası – eki biñden beş biñ rublege qadar, dep yazıla. S-400 zenit-raketa sistemasınıñ fiyatı ise tahminen beş milliard dollar tuta. Şunıñ içün mında qırımlılarnıñ bizden 300 kilometr mesafede cenk uruşları olğanını añlaması bir mesele. Biz terror telükesiniñ “sarı” alınında yaşaymız. Şunıñ içün bu qanunnı bugünki kerçekler belgiley”, – dep ayttı Rusiyeniñ “Qırımnıñ SVO veteranları birligi” azası Anton Çistâkov Aqmescitteki matbuat konferentsiyasında.

“Yaltanıñ yalı kenarında çeçek ve palmalarnı çıqarmaq daa yahşı”

Ukrayina Mudafaa küçleri uçucısızlarınıñ darbelerine mania olmaq içün Qırımda ara-sıra mobil bağnı söndüreler. Mobil operatorlar qullanıcılarını çetelden qaytqan soñ bir künge mobil internetleri söndürilecek, dep haber ete.

Rusiye Raqamiy inkişaf nazirligi bu sıñırlavlar uçucısızlardan qoruvnı arttırmaq kerek dep añlata, çünki sim-kartlar dronlarnıñ içinde ola ve navigatsiyaları içün qullanıla bile.

Rusiyede ve qanunsız şekilde ilhaq etken Qırımında cenk vaziyeti olmasa da, akimiyet köpür, naqliyat qavuşaqları, arbiy obyekt ve kritik infrastruktura obyektleriniñ fotoresimlerini yapmağa yasaq ete. Bunıñ yerine Rusiye akimiyeti “Yaltanıñ yalı kenarında çeçek ve palmalarnı çıqarmağa” tevsiye ete.

Çoqusı allarda Qırımda ava mudafaasınıñ iş fotoresimleri ve videoları “tüşünmeyip paylaşıla”, dep bildire Qırımnıñ Z-toplulığı. Derc etkenler arasında çağına yetmegen ve esli-başlı insanlar da bar. Olarnı sıq-sıq tek memuriy maddelerge köre taqip etmeyler.

"KrımSOS" aq qorçalayıcı teşkilâtınıñ malümatına köre, 2024 senesi eñ az 56 qırımlı Rusiye akimiyeti tarafından taqip etildi. Cinaiy davalarnıñ sebebi Rusiyede yasaqlanğan teşkilâtlarnen bağlar, devlet hainligi, casuslıq, açıq fikir bildirüvleri, diversiyalar ya da zorbalıq çağıruvlarında qabaatlavlar olğan.

Rusiyede Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı başlağanından berli balalarnı ket-kete daa sıq ağır maddelerge köre mahküm eteler: diversiya, terakt, devlet hainligi ve terrorizmni aqlav. Rusiyede 2022 senesinden başlap diversiya maddesi boyunca mahküm etilgen er dördünci kişi genç ola, dep saydı Sever.Realii leyhası. Böyle davalar “memlekette artqan repressiyalarnen” bağlı, dep qayd ete leyha.

Rusiye akimiyeti bu memlekette siyasiy repressiyalar olğanını inkâr ete.