"Kameralar siyasiy mabüslernen tolu". İşğal etilgen Qırımda insanlar bütün qorantalar qayda ğayıp ola?

Rusiye quvetçileri, Rusiye Ukrayinağa keñ kölemli basuv vaqtında, işğal etilgen Qırımda devletke hainlik ve ukrayin mahsus hızmetleri içün casuslıq ile qabaatlanğan insanlarnıñ taqip etilüvini faalleştirdi. Qırım yarımadasında insanlar sıq-sıq ğayıp ola, sıq-sıq bütün qorantalarnen bağğa çıqmay. Soñra olarnı SİZO-da tapalar. Qırımdaki "aile basqıları" aqqında ne belli ve olarnıñ artında ne bar, Qırım.Aqiqatnıñ materialında tarif etemiz.

Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa qarşı cenk areketleri vaqtında işğal etilgen Qırımda "devlet hainligi" ve "casuslıq" maddeleri boyunca tutulğanlarnıñ sayısı artmaqta. Sıq-sıq bütün qorantalar apiske alına. Sıq-sıq Qırımda Rusiye quvetçileriniñ apishanelerine tüşken insanlar aylarğa ğayıp ola. Olar aqqında malümatnı soy-sopları bile alamay. Bu sebepten bu adiseniñ kölemine tam olaraq qıymet kesmek qıyın.

Qırım.Aqiqat, zarar körgen qırımlılar aqqında bir qaç misal ketire, Rusiye quvetçileri çoq vaqıt devamında malümatnı gizlegenine baqmadan, olar aqqında malümat açıq oldı.

Doquz ayğa ğayıp oldılar ve SİZO-da tapıldılar

Yılnıñ başında Curçı rayonında ana ve qızı Anna ve Oksana Sotsenko ğayıp oldılar. Doquz aydan çoq olar aqqında iç bir şey belli degil edi.

Daa soñra ukrayin aq qoruyıcıları olarnıñ Aqmescitniñ 1-nci SİZO-sında bulunğanlarını ögrendi.

"1955 senesi doğğan Anna Sotsenko ve onıñ qızı 1975 senesi doğğan Oksana Sotsenko 2025 senesi kiçik aynıñ 5-nde bağğa çıqmay ediler. Anna Nikolaevnanıñ telefonı cevap bermey edi, Oksana Vitalyevanıñ telefonı söndürilgen edi. Telegram messencerinde Anna Sotsenkonıñ esabına kimlerdir sıq-sıq kirgenini körmek mümkün edi. Kiçik ayda bu qadınlar FSB tarafından apiske alınğanını ögrendik. Amma sebebini bilmey edik. Oksana Sotsenkonıñ çağına yetmegen saqat oğlu bar, o, saqat ve daimiy baqıluvğa muhtac. Bu qadınlarnıñ soy-sopları olar bir şey yapıp, olarnı qıdırmasın dep, FSB tarafından qorqutıldı. Telegram esabına kiriş, FSB malümatnı diqqatnen teşkergenini ve dava açmaq içün bir şey qıdırğanını köstere. 10 ay devamında bu qadınlarnı quvetçiler inkommunikadoda (halqara uquq ceetinden mahküm etilgenniñ soy-sopları ve imayecisi ile körüşüv ve yazışmaq aqqı olmağanını ifadelegen ıstıla) tuttılar ve şimdi olarnı devletke hainlik yapqanınen qabaatlaylar," — dep tarif etti Qırım.Aqiqatqa ZMINA insan aqları Merkeziniñ leyhalar meneceri Viktoriya Nesterenko.

Yaqalanğan qırımlılarnıñ vaziyeti ne şimdilik tam olaraq belli degil.

"70 yaşındaki Anna Sotsenkonıñ bir sıra hronik hastalıqları bar, ve o, daimiy tibbiy közetüvge muhtac. Rusiye Federatsiyasından Anna ve Oksana Sotsenko ve vaqtınca işğal etilgen Qırımda ve Rusiyede qanunsız tutulğan diger qırımlı siyasiy mabüslerniñ deral azat etilmesini talap etemiz", — dep bildirdiler Qırımtatar resurs merkezinde.

Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Temsilciliginde Sotsenkonıñ anası ve qızı tutulmasını "işğal cinayeti" dep adlandırdılar.

"İnsan hırsızlavları sistematik oldı"

Bu kibi vaziyette bir çoq qırımlı qorantası qaldı. 2024 senesi Qırımda 42 yaşında qırımlı Viktoriya Strilets ve onıñ 24 yaşında qızı Aleksandra Strilets ğayıp oldılar.

Rusiye quvetçileri tarafından tutulğanları aqqında Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi olarğa devlet hainligi qabaatlavı ile 12 yıl apis cezasını çıqarğan soñ belli oldı (Rusiye Ceza kodeksiniñ 275-inci maddesi).

Aleksandra Striletsniñ eki çağına yetmegen balası bar. Olar aqayınıñ nezareti altında qaldı.

Taqiqatnıñ versiyasına köre, qırımlılar 2023 senesi ilk küz ayında Ukrayina arbiy istihbaratına mukâfat olaraq Ukrayina Mudafaa nazirliginiñ Baş idaresine Rusiye arbiy obyektleriniñ fotoresimlerini yollağanlar.

Mudafaa nazirliginiñ Baş idaresiniñ bu mevzuda açıq mevamı yoq.

Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Temsilciliginde, ana ve qızı Striletsniñ apiske alınması ve ükmü "Qırımda Rusiye tecavuzına qarşılıq kösterüviniñ" örnegi olaraq adlandırıldı.

Boş aynıñ ortasında Rusiye quvetçileri 65 yaşındaki Seithalil Fahriyev ve onıñ 36 yaşındaki oğlu Ruslan Fahriyevni tuttılar, olar Qırm (Qurman) rayonınıñ Alabaş Qonrat köyünde yaşay, dep haber ete Qırımtatar Milliy Meclisi.

"Olarnı öz evinde tuttılar. Er şey apayı Ayşe Fahriyeva ve anasınıñ ögünde olıp keçti, o, dayanamayıp, yıqıldı ve şimdi ağır alda hastahanede buluna. Bütün bu künler devamında Rusiye cezalandırıcıları Fahriyevlerniñ babası ve oğlunı ne yerge alıp ketkenlerini ne tuvğanları, ne de qomşular bile. Qırımdan kelgen ayrı haberlerge köre, Rusiye işğalci akimiyeti olarnı Rusiye Ceza kodeksiniñ 205-inci maddesine istinaden qabaatladı", — dep aytıla haberde.

Mecliste, Rusiye quvetçileri Fahriyevlerniñ bulunğan yerini bildirmegeni içün, yaqalanğanlar işkencege oğratıla bile, dep tüşüne.

Tutulğanları aqqında resmiy malümat yoq.

Çeçek ayında Aqyarda Nataliya Polük ve Oleg Platonov ğayıp oldılar. Qadın balasını alıp ketken mektepten çıqqan soñ ğayıp oldı. Aynı şu künü onıñ aqayı bağğa çıqmamağa başladı.

Qırımtatar resurs merkeziniñ malümatına köre, Oleg Platonovnı FSB tuttı, Natalya Polükhnıñ bulunğan yeri aqqında ise bir şey belli degil. Olarnıñ balası yetimhanege alındı.

Daa bir çift — Sergey Kozlov ve Yevgeniya Samoylova — daa evel Keriçte ğayıp oldı. Soñra belli oldı ki, olarnı Rusiyede "terrorizm", "devlet hainligi" ve Ukrayina Mudafaa nazirliginiñ Baş istihbarat idaresi ile işbirligi boyunca qabaatlaylar. Bu dava boyunca olarnıñ mevamı belli degil.

"Qırımda insanlar qorantalarnen apiske alğanlarını köremiz. Üç qardaş aynı vaqıtta apishanede buluna, oğul, baba ve kiyev ya da ana ve qız. Qırımda insanlarnıñ hırsızlanması muntazam oldı", — dep bildire Qırımtatar resurs merkezi.

"Kösterişli bir zulum ve mutlaq aşkârlıq eksikligi"

Aq qorçalayıcılarnıñ qayd etkenine köre, Rusiye quvetçileri tarafından "devlet hainligi", "casuslıq", "terrorizm" kibi ağır cinaiy maddelerde qabaatlanğan qırımlılarnıñ tutuluvı, Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa basuvı vaqtında faalleşti.

"Soñki bir buçuq yıl içinde bu kibi davalarnıñ sayısı qat-qat arttı, hususan işğal etilgen Qırımda qadınlarnıñ "casuslıq" ve "devlet hainligi" maddelerine istinaden taqip etilüvi. Biz bunı, söz serbestliginiñ bastırılması, farqlı fikirniñ er angi ifadelerine qarşı küreş ve Rusiye işğaline qarşı tirenüvge doğrultılğan işğalci akimiyetniñ sistematik siyaseti dep sayamız", — dey Viktoriya Nesterenko.

Böyle qabaatlavlarnıñ qanuniyligine qıymet kesüv imkânsızdır, çünki bu davalarnıñ mahkeme esnasları qapalıdır.

"Yalıñız 2025 senesiniñ yazında ukrayin mahsus hızmetlerinen işbirlikte qabaatlanğan 17 qırımlı tutulğanı belli oldı. Bunıñnen beraber, bu kibi davalarda qabaatlavlar zorbalıqnen ğayıp oluvdan evel yapıla, mahkemelerde ise açıqlıq yoq, bu ise qabaatlav tarafınıñ bu insanlarnıñ qabaatını isbatlağan delilleri qanuniy ve kerçek olğanını obyektiv qıymet kesmege imkân bermey", — dep bildire "Tribunal. Qırım epizodı" ukrayin aq qorçalayıcı telegram kanalı..

"Qırım esnası" ukrayin leyhasınıñ aq qoruyıcıları Rusiye quvetçileriniñ Qırımdaki qadınlarğa nisbeten kösterişli zalımlıqnı qayd ete.

"Qadınlarğa qarşı yapılğan zorbalıq numayışı yarımadanıñ vatandaş ealisini daa ziyade qorquzmaq ve işğalge qarşı er angi tirenüv şeklini bastırmaq içün yapıla. Böyle bir hulâsa, qadınlarnıñ taqip etilüvini faal sürette aydınlatqan Rusiye teşviqat resurslarınıñ közetüvi tarafından tasdıqlana. 31 adise-vaqialardan 26-sında propagandistler repressiyalarnı doğrudan-doğru Ukrayina ile bağlay. Aynı zamanda, çoqusı allarda qırımlılarnı qabaatlamaq içün, aytılpanlarnıñ qarışıqlığı içün bir qaç kere tenqit etilgen maqaleler qullanıla", — dep iddia eteler teşkilâtta.

Qırımda Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa qarşı keñ kölemli basuvınıñ qabul etmemesi ile bağlı taqipler o qadar kütleviy oldı ki, azatlıq olmağan yerlerde yerler yetmey, dep ayta Qırımtatar resurs merkeziniñ idare yolbaşçısı Eskender Bariyev.

Rusiye kerçeklerinde Qırım Rusiye nezaretindeki eñ repressiv regionlardan birine çevirildi, dep bildire "OVD-info" Rusiye aq qorçalayıcı leyhası.

"Qırım 100 biñ ealige siyasiy sebeplerden açılğan davalar ve tutulğanlarnıñ sayısına köre lider ola. Bu köstergiçke köre, region tek Moskvadan artta qala", — dep aytıla leyhada.

Rusiye akimiyeti Qırımda siyasiy repressiyalarnı red ete.