Ana-baba ve balalar. İşğal etilgen Qırımda Rusiye qorantalarnı apiske ala

İşğal etilgen Qırımda Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı vaqtında Ukrayina aq qorçalayıcıları qorantalarnıñ apiske alınğanını qayd ete. Olar Qırım yarımadasında cenkten evelki vaqıtqa köre “qoranta repressiyalarınıñ” sayısı artqanını ve qadınlarnıñ kütleviy şekilde tutulğanını bildire. Neler ola, Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde tarif etemiz.

Rusiye 2014 senesi Ukrayinanıñ Qırımını işğal etken soñ Qırımda kütleviy tintüv ve tutuvlar başlandı. Amma Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı arbiy areketleri vaqtında vaziyet deñişti – “devlet hainligi” ağır maddesine istinaden daa çoq insan tutula, insanlar qorantalarnen apiske oğray, dep qayd ete Ukrayina aq qorçalayıcıları. Bu davalarnıñ mahkeme diñlevleri qapalı ola, mabüsler ise semereli imaye imkânlarından marum qala.

Eñ az 17 qırımlı qorantanıñ ekiden dörtke qadar azası apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ yaqın soyu ola, dep bildirgen edi “Suspilnege” qırımlı aq qorçalayıcı Lutfiye Zudiyeva.

Ağır cinaiy maddeler boyunca tutulğan beş qorantanıñ ikâyelerini Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde tarif etemiz.

Ana ve qızı

Avgust ayında Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi 42 yaşında qırımlı Viktoriya Strilets ve 24 yaşında qızı Aleksandranı devlet hainliginde (Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 275-inci maddesi) qabaatlap, 12 yıl koloniyada qalmasına üküm etti.

Tahqiqat malümatına köre, qırımlılar 2023 senesi sentâbr ayında Ukrayina arbiy istihbaratından para alıp, Ukrayina Mudafaa nazirligi Baş istihbarat idaresine messencerde Rusiye arbiy obyektleriniñ fotoresimlerini yolladı.

Aleksandra ve Viktoriya Strilets Rusiye Qara deñiz flotundaki FSB idaresiniñ hadimleri tarafından tutuldı, dep bildire uquq qoruyıcılar. Amma bu ne vaqıt oldı belli degil.

Ukrayina Mudafaa nazirligi Baş istihbarat idaresininiñ açıq izaatları yoq.

Kreml kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesiniñ qadısı Danil Zemlükov Viktoriya ve Aleksandra Striletslerniñ apis cezasınen bağlı üküm çıqardı, Aleksandranıñ eki çağına yetmegen balası bar, olar babalarınen qaldı.

Mahküm etilgen qırımlı qadınlar umumiy rejim tüzetüv koloniyasında buluna, dep aytıla Aqyarnıñ Rusiye prokuraturası haberinde.

“Aqayıma mennen anama bir şeyler toplap yollamaq zor ola, bir aydan berli mında berilgenlerni aşamağa mecburmız. Bir-eki kere sigaret yolladı ve avgust ayında biraz aş. Amma özüme bir şey istemeyim. Balalarımnı qurtarmaq müim, çünki kiçigim (kiçik qızı) ayatı içün küreşe”, – dep bildire Aleksandra Striletsniñ SİZOdan yazğan mektübini “Pervıy otdel” Rusiye aq qorçalayıcı leyhası.

SEE ALSO:

Qırımda qadınlarnıñ taqip etilüvi: "FSB-nı beklep, kiyingen yuqlamağa yatalar"

Aqay-apay

Oktâbr ayında Rusiye uquq qoruyıcıları tintüv keçirip, dört qırımlı qadınnı terror teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etkeninde (Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesiniñ 1-inci qısmı) qabaatlap tuttı. Tutulğanlar arasında – beş balanıñ anası Bağçasaraylı Esma Nimetulayeva.

O – Bağçasaraydaki beşinci “Hizb ut-Tahrir davasınıñ” mabüsi Remzi Nimetulayevniñ ömür arqadaşı, onı Rusiye uquq qoruyıcıları 2023 senesi avgust ayında Rusiyede yasaqlanğan musulman teşkilâtında iştirak etkeninde qabaatlap tuttı.

O vaqıttan berli o, Rostov-na-Donudaki SİZO-1-de apiste buluna. Davası Rusiyedeki Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesinde baqıla. Ukrayina ve Rusiye aq qorçalayıcıları böyle davalarnı siyasiy sebepli dep adlandıra.

Beş kiçik bala ana-babasız qaldı. Olar 73 yaşında qartanaları Aliye Bekirovanen yaşay – Esma Nimetulayevanıñ anasınen.

“Maña (Rusiye uquq qoruyıcıları – QA) aytqanlar: “Qartana olaraq torunlarıñıznen qalasıñız, vasiylik yapa bilesiñiz”. Vasiy olmasa, devlet balalarnı ala bile. Men balalarnı kimsege bermem dedim. Babaları alınğan soñ torunlarımnı baqam”, – dep tarif etti o, “Qırım birdemligine”.

2024 senesi baarde Keriçte aqay-apay Sergey Kozlov ve Yevgeniya Samoylova ğayıp oldılar.

Neticede belli olğanına köre, olarnı Rusiyede “terrorizmde”, “devlet hainliginde” ve Ukrayina Mudafaa nazirligi Baş istihbarat idaresine işbirliginde qabaatlaylar. Olarnıñ bu davadaki fikri belli degil. Olarnı Z ve M timsalleri olğan (Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsınıñ timsalleri – QA) maşinanı ateşke bergenlerinde, Qırımda demiryollarnı patlatmağa azırlanğanlarında ve Aqyarda Rusiye arbiyini öldürgenlerinde qabaatlaylar.

Aq qorçalayıcılarnıñ malümatına köre, ömür arqadaşlar SİZOda tutula, mahkeme oturışuvları ise Rostov-na-Donudaki Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesinde keçe.

“Bu dava aqqında mahkemege berilmezden evel bir malümatnıñ olmağanı, FSB hadimleri tarafından insan hırsızlavları ve işkenceler, şübheli ve qabaatlanğanlarğa advokatlarnıñ kirememesi, Rusiye mahkemelerinde tenqit etilemegen delillerniñ uydurılmasına esaslansaq, keriçlilerniñ qabaatlavlarınıñ sebebi şübheler doğura”, – dep bildire “Tribunal. Krımskiy epizod” aq qorçalayıcı leyhası.

Bütün qoranta

Mart ayında Kezlevde Rusiye uquq qoruyıcıları tintüvlerden soñ dört insandan ibaret aileni tuttı: Tetâna Malâr, oğlu Anatoliy Rossihin ve qızı Olga Begey, ve qadınnıñ qardaşı Valentin Malârnı. Olarnı “devlet hainliginde” qabaatladılar.

“Bugunki künde bu eñ büyük dava, bir qorantadan birden dört kişi tutuldı”, – dep bildire Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ koordinatorı Olğa Skripnik.

Tutulğan qoranta Lvivden keldi, Qırımğa 2014 senesi Rusiye işğalinden evel köçken edi. Olga Begeyniñ eki çağına yetmegen balası bar. Bu taqip etilgenleriniñ sebebi ola bile, dep tüşüne tuvğanları ve tanışları.

Tutulğanlar aqqında uzun vaqıt bir şey belli degil edi. Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ “belli oyunı”, insanlar tutulğan ilk künleri olarnı kerekli şaatlıqlar almaq içün işkencege oğratalar, dep qayd ete Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov.

Onıñ malümatına köre, tutulğan aile Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 275-inci maddesine (devlet hainligi) istinaden qabaatlana. Episini Aqmescitteki №2 SİZOsında tutalar.

“Devlet hainligi maddesi – bütünley gizli dava. Ve bütün böyle davalarda ilk başlardı tuvğanları mustaqil advokat tutsa da, olarğa kirmege izin bermeyler, bu da Rusiye qanunlarını boza”, – dep bildirgen edi Qırım.Aqiqatqa Olga Skripnik.

Baba ve oğul

Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmında Rusiye akimiyeti qırımtatar qorantasını Noman Çelebicihan qırımtatar batalyonı ve “Qırım” batalyonı ile bağları sebebinden taqip ete. Baba ve oğlu Halil ve Appaz Kurtamet Rusiye apsinde tutula.

Appaz Kurtametni Rusiye uquq qoruyıcıları 2022 senesi iyul ayında Herson vilâyetinde tuttı. O vaqıt 19 yaşında edi. Onı işğal etilgen Qırımnıñ SİZOsına yollap mahküm ettiler. Mahkemelerden soñ onı sınıfdaşına 500 ğrıvnâ borc bergeni içün 7 yılğa üküm ettiler. Borc alğan kişi Ukrayina Silâlı quvetlerinde hızmet etken eken.

Rusiye uquq qoruyıcıları ve mahkemege celp etilgen ekspertler Appaz Kurtametniñ böyle areketlerini “Qırım” batalyonını “maliye etüv” olaraq tasnif etti. Başta onı Rusiyeniñ Vladimir şeerindeki koloniyağa yolladılar. Soñra – Nijniy Novgorod, Yaroslavl ve Pskovğa.

2023 senesi noyabr ayından berli Rusiye akimiyeti Appaz Kurtametniñ babası – 58 yaşında iş adamı ve yerli din cemiyetiniñ reisi Halil Kurtametni Noman Çelebicihan qırımtatar batalyonında iştirak etkeninde qabaatlap taqip ete.

Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmında Rusiye qurğan Geniçesk rayon mahkemesi oktâbr ayında onı 2015 senesi Rusiye işğal etken Qırımğa Ukrayina mallarını ketirüv qamaçavında iştirak etkeninde qabaatlap, sekiz yılğa üküm etti.

Halil Kurtametniñ bulunğan yerini qorantası bile bilmey. Qırımtatar Milliy Meclisi baba-oğul Kurtametlerniñ taqip etilüvinde “işğalci akimiyet yapqan bütün cezasızlıq belli oldı, işğalge qarşılıq, tirenüv ve Qırım qamaçavı içün er kesten intiqam alalar”.

Ağa-qardaş

Qırımdaki Rusiye repressiv areketleri Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı vaqtında Rusiye tarafından işğal etilgen Ukrayina cenübiniñ topraqlarına da keçe. Qırımtatar resurs merkeziniñ malümatına köre, Herson vilâyeti Geniçesk rayonınıñ Çonğar köyünden üç ağa-qardaş – Artur, Arsen ve Ablâmit Memetşayevler Rusiye apsine oğradı.

Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından tutuldı ve işğal etilgen Qırımda 2015-2016 seneleri Qırım vatandaş qamaçavında iştirak etken Noman Çelebicihan batalyonı ile alâqaları sebebinden mahküm etildi.

2022 senesi aprel ayında ağaları Artur Memetşayev, altı bala babası tutuldı. Onı Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 208-inci maddesiniñ 2-nci qısmına (qanunsız silâlı birleşmeni teşkil etüv ya da anda iştirak etüv) istinaden qabaatladılar.

2023 senesi mayıs ayında aynı qabaatlav boyunca qalğan Memetşayevler tutuldı ve apiske alındı.

Neticede Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi üçüni mahküm etti. Artur Memetşayev 6,5 yılğa azatlıqtan marum etildi. O, Mordoviyada cezasını çeke. Arsen ve Ablâmit Memetşayevler beş yılğa üküm etildi. Birincisi Rusiyeniñ Lipetsk koloniyasında, ekincisi – Dimitrovgradda (Rusiyeniñ Ulyanovsk vilâyeti) buluna.

Qırımtatar resurs merkezi bu taqiplerni “Qırımnıñ vatandaş qamaçavı sebebinden işğalcilerniñ intiqamı” dep saya. Olarnıñ malümatına köre, Memetşayevlerge qarşı dava “uç gizli şaatnıñ malümatı esasında uydurılğan”.

“Memetşayevler qorantası içün Qırımnıñ vatandaş qamaçavında iştirak etüv üç oğlunıñ apiske alınmasınen yekünlendi. Üç tintüv, üç cinaiy dava, üç üküm. Bir qoranta içün çoq repressiya degilmi? Qırımtatar resurs merkezi qararlı bir şekilde narazılıq bildire ve bu mahkeme qararı qanunsız, siyasiy sebepli ve cinaiy ola, dep bildire. Rusiyeniñ böyle siyaseti işğal etilgen Qırımda vatandaşlarnıñ siyasiy baqışlarınen küreş numayışı ola”, – dep bildire Qırımtatar resurs merkezi.

Qırımda böyle adiseler daa çoq ola bile, dep tahmin ete aq qorçalayıcılar. Amma episini qayd etmege mümkün degil ve er birini aydınlatmaq mümkün degil.

Rusiye uquq qoruyıcıları tintüv keçirmege kelgen bir çoq qırımlı tuvğanlarını azat eterler ümütinen vaziyetni aydınlatmay, dep qayd ete Qırımtatar resurs merkezi. Bazı tintüvler aqqında aq qorçalayıcılarnıñ yarım-bir yıldan soñ haberleri ola, dep qayd ete Qırımtatar resurs merkezi.

Rusiye akimiyeti Qırımda siyasiy taqipler olğanını inkâr ete.